Przedszkole i szkoła » Odkrycie metody Wygotskiego

Odkrycie metody Wygotskiego

Gdy pewien dyrektor londyńskiej szkoły średniej pojechał do Rosji w poszukiwaniu nowych pomysłów do wykorzystania w zarządzanej przez siebie placówce, okazało się, że dokonał odkrycia, które całkowicie zmieniło jego karierę. Sue Palmer opowiada o przemianach w nauczaniu przedszkolnym.

Moskwa, rok 1988, Pierestrojka. Nareszcie można poznać pracę rosyjskiego psychologa Lwa Wygotskiego, która była ukrywana przez 50 lat. Grupa naukowców, którzy w tajemnicy kontynuowali badania Wygotskiego nad myślą i poznaniem, założyła Uniwersytet Eureka, który umożliwił rozpowszechnienie wyników tych badań. Nauczyciele z terenów całego kraju przyjeżdżali na dwutygodniowe intensywne kursy, a podekscytowani odzyskaną wolnością myśli uczyli się codziennie od 7 rano i kontynuowali rozmowy aż do 2 nad ranem.

Fot.: Galina Dolya

Wśród tych nauczycieli była Galina Dolya, dyrektor metodyczny jednej z moskiewskich szkół. Uczestniczyła ona w każdym spotkaniu, brała udział we wszystkich kursach i samodzielnie zgłębiała teorię Wygotskiego, stosując ją także w praktyce. To było jak narkotyk mówi Galina Dolya. Czasami odczuwaliśmy fizyczny ból, zrywając z dotychczasowymi metodami nauczania, lecz było to tak ekscytujące, że nie sposób było przestać.

Galina Dolya otrzymała honorowy tytuł Zasłużonego Nauczyciela Rosji, najwyższy tytuł pedagogiczny, i została zaproszona do przyłączenia się do zespołu Uniwersytetu Eureka.

Wielka Brytania, rok 1988. Wprowadzenie narodowego planu nauczania. David Higgins, dyrektor metodyczny w społecznej szkole Chace w londyńskiej dzielnicy Enfield, również zastanawia się nad sposobami nauczania i z entuzjazmem podchodzi do nowej metody. W jego szkole czegoś brakuje, lecz Higgins ma wrażenie, że także w innych szkołach brakuje istotnego elementu. Nie było pędu do nauki mówi David Higgins. Najbardziej martwiłem się o najbystrzejsze dzieci. Chodziły na lekcje, postępowały tak, by zadowolić nauczycieli i rodziców, lecz, ogólnie rzecz ujmując, szkoła nie była miejscem, gdzie dzieci chciały przebywać.

David Higgins włącza się w prace grupy przygotowującej plan nauczania w Enfield, której specjalistą do spraw nauczania jest pełen inspirujących pomysłów Gordon Hutchinson. Grupa ta postanawia poznać inne metody nauczania stosowane na świecie. Właśnie dlatego w 1993 roku David Higgins pojechał do Moskwy, by uczestniczyć w konferencji na temat metody Wygotskiego, która miała miejsce na Uniwersytecie Eureka. Szybko dostrzegłem efekty nauczania opartego na zasadach metody Lwa Wygotskiego wspomina David Higgins.

Galina Dolya, zachwycona możliwością spotkania osoby, której ojczystym językiem jest język angielski, zaprasza swoich 12 i 13-letnich uczniów na "konwersacje". Było to w połowie letnich wakacji, lecz na spotkanie przyszło 18 z 21 uczniów. Przez dwie godziny uczniowie rozmawiali z Davidem Higgins'em i pytali o Szerloka Holmsa, londyńskie autobusy i budki telefoniczne, a także śpiewali angielskie piosenki i recytowali wiersze. Ci uczniowie naprawdę świetnie się bawili i to właśnie różniło ich od uczniów w Londynie. Takiej żądzy wiedzy szukałem.

Jedna z technik stosowana na Uniwersytecie Eureka to "prześwietlenie metod nauczania". Trzysta osób obserwowało nauczycieli w pracy, a potem omawiane były stosowane techniki nauczania. Gdy David Higgins został poproszony o zaprezentowanie angielskiego systemu szkolnictwa ponadpodstawowego, ubrał uczniów Galiny Dolya w mundurki szkolne i przeprowadził z nimi typowe zajęcia: socjologię, zajęcia teatralne, matematykę, fizykę, a także przedstawił rozmowę z radą szkolną. Dzieci przez cały dzień mówiły po angielsku stwierdził David Higgins. Widząc to, zawstydziliby się moi uczniowie z szóstych klas. Także w zaprezentowanych przeze mnie warunkach uczniowie ci byli bardzo chętni do zdobywania wiedzy. Po tym doświadczeniu byłem całkowicie przekonany do metod Wygotskiego - chciałem wprowadzić je w Wielkiej Brytanii.

Tą decyzją David Higgins odmienił swoje życie. Był świadomy tego, że w brytyjskim systemie edukacji zmiana sposobu nauczania w szkołach średnich byłaby bardzo trudna do przeprowadzenia.

Nauczyciele prowadzeni przez Galinę Dolya uczyli młodzież, jak można zdobywać wiedzę, natomiast w Wielkiej Brytanii nauczyciele wyłącznie przekazywali wiedzę. Takie podejście do nauczania całkowicie demobilizuje, a na dodatek jest zupełnie bezcelowe, ponieważ przy użyciu komputera można w interesujący sposób zdobyć najświeższe informacje... lecz takie były realia.

Jedynym sposobem na zmianę istniejącego stanu rzeczy wydawało się wprowadzenie metod Wygotskiego w nauczaniu małych dzieci, jeszcze zanim obejmie je narodowy plan nauczania. Rozwój mózgu do piątego roku życia jest tak ważny! Gdybyśmy na samym początku mogli wykształcić w dzieciach wiarę w ich własne umiejętności oraz poczucie pewności i entuzjazm do nauki, takie nastawienie do nauki powinny zachować już przez całe życie.

W roku 1994 David Higgins otworzył przedszkole w prowadzonej przez siebie szkole (na początku było to przedszkole dla dzieci nauczycieli pracujących tylko w tej placówce) i zawarł z Galiną Dolya trzyletni kontrakt na jego prowadzenie. Przez dwa lata prowadzili prywatne przedszkole w ramach państwowej szkoły średniej, lecz David Higgins szybko znalazł na horyzoncie nowy cel. Chciał pomóc Galinie Dolya w rozwinięciu i opracowaniu programu dla angielskich przedszkoli opartego na zasadach Lwa Wygotskiego.

W 1997 roku David Higgins przeszedł na wcześniejszą emeryturę i z własnych oszczędności założył przedszkole w Wheathampstead, w hrabstwie Hertfordshire, gdzie Galina Dolya została dyrektorem metodycznym. I tak przez 10 lat, utrzymując stały kontakt z zespołem znakomitych rosyjskich naukowców, Galina Dolya tworzyła program, który jest teraz znany pod nazwą "Key to Learning" (Klucz do nauki). Współautorem programu jest profesor psychologii Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego w Moskwie Nickolai Veraksa, który często podróżuje do Wielkiej Brytanii, by monitorować postępy dzieci.

Teoria Wygotskiego zakłada, że dokładnie w taki sam sposób, w jaki używany fizycznych narzędzi (takich jak klucze i dźwigi) w celu zwiększenia naszej kontroli nad światem fizycznym, używamy także specjalnych narzędzi dla umysłu, które zwiększają naszą zdolność myślenia i komunikacji. Program "Key to Learning" (Klucz do nauki) opisuje te narzędzia i rozwija je w usystematyzowany sposób. Program ten opiera się na przesłankach, które wskazują, że narzędzia takie jak pojęcia, symbole, wykresy, modele, plany i - najważniejsze z nich - język nie są dziedziczone, lecz są efektem rozwoju kultury ludzkiej. Dzięki dokładnie ułożonemu programowi nauczania przedszkolnego, opartemu na solidnych podstawach, wszystkie dzieci mogą nauczyć się stosowania tych narzędzi i odnieść sukces w dalszym procesie edukacji.

Dolya mówi, że jej program stwarza warunki, w których umysł się otwiera, nauka staje się przyjemnością, a kreatywność kwitnie. David Higgins sfinansował założenie przedszkola nazwanego "Shining Eyes and Busy Minds" (Oczy się śmieją - Główka pracuje), poznał zasady prowadzenia wydawnictwa i na całym świecie poznał znakomite osoby zajmujące się edukacją przedszkolną.

Sir Christopher Ball, kanclerz Uniwersytetu w Derby i autor raportu Królewskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych na temat wagi nauczania przedszkolnego, mówi: Ta inicjatywa wpłynęła na cały naród. Wizytowałem przedszkola na całym świecie, lecz przedszkole "Shining Eyes and Busy Minds" (Oczy się śmieją - Główka pracuje) jest wyjątkowe. Nie widziałem lepszego. Ostatnie kilka lat mojej pracy spędziłem na zgłębianiu metod nauczania przedszkolnego i jako specjalista w tej dziedzinie również jestem pod wielkim wrażeniem. Stopień poznania języka i zdolności poznawcze wykazywane przez dzieci są godne uwagi. Dzieci uczą się w otoczeniu, w którym znajdują wiele możliwości do samodzielnego poznawania świata. Codziennie dzieci mają także dwie lekcje w małych grupach starannie przygotowane tak, by umożliwić rozwój wielu umiejętności i poznanie wielu sposobów uczenia się. Dzięki takiemu podejściu otwartemu na wiele możliwości dzieci zdobywają motywację do nauki.

Ponieważ przedszkole „Shining Eyes and Busy Minds" (Oczy się śmieją - Główka pracuje) jest przedszkolem prywatnym, dzieci uczęszczające do niego w naturalny sposób pochodzą z uprzywilejowanych środowisk, lecz zastosowana tu metoda, umiejętnie wprowadzona, powinna przynieść równie wiele pożytku wszystkim dzieciom.

Program "Key to Learning" (Klucz do nauki) zostanie wkrótce wydany wraz ze wszystkimi niezbędnymi materiałami. Program jest bardzo bogaty i na pierwszy rzut oka naprawdę przeraża. Problem stanowi fakt (zasada taka obowiązuje także w innych dobrych europejskich programach dla przedszkoli), że dzieci powinny uczestniczyć w tym programie od trzeciego do siódmego roku życia, więc Galina Dolya z bolącym sercem rozstaje się z dziećmi uczestniczącymi w jej zajęciach, gdy muszą przejść do klasy zerowej.

Jeśli osoby odpowiedzialne za system szkolnictwa dostrzegą olbrzymie zalety stosowania metod Lwa Wygotskiego w nauczaniu przedszkolnym, może nazwisko Galiny Dolya będzie mogło być wymieniane razem z takimi ważnymi nazwiskami w dziedzinie edukacji przedszkolnej jak Montessori i Froebel. Także David Higgins powinien zdobyć uznanie, ponieważ program "Key to Learning" (Klucz do nauki) jest rezultatem współpracy dwóch nauczycieli wywodzących się z dwóch różnych kultur, których połączyła miłość do zdobywania wiedzy.

Więcej informacji na temat programu "Key to Learning" (Klucz do nauki) można uzyskać pod numerem telefonu: + 48 58 762 78 80. Można także napisać e-mail na adres: maciek@transferlearning.pl

Zasady nauczania przedszkolnego 12 modułów programu "Key to Learning" (Klucz do nauki)

Źródło: „Times Magazine” (dodatek edukacyjny) w dniu 11.06.2004, za: www.transferlearning.pl

Zdjęcie: www.wygotski-na-mazowszu.pl