Muzyka a rozwój » Dlaczego muzyka jest ważna w okresie prenatalnym oraz niemowlęcym?

Dlaczego muzyka jest ważna w okresie prenatalnym oraz niemowlęcym?

Profesor Edwin Elias Gordon, twórca sekwencyjnej teorii uczenia się muzyki mówi, iż ci, którzy dużo wiedzą o rozwoju dziecka, żartują czasami, że chcieliby umrzeć jako małe dzieci, ale najpóźniej jak tylko byłoby to możliwe. Zdają sobie bowiem sprawę, że możliwości uczenia się nigdy nie są większe niż w chwili narodzin.

Czasem, w niektórych kulturach, uznaje się, iż dziecko w chwili narodzin ma już dziesięć miesięcy, czyli tak na prawdę jego rozwój dokonuje się jeszcze w łonie matki. Profesor Gordon, propagator uczenia muzyki niemowląt i małych dzieci twierdzi, że najważniejszym okresem dla uczenia się jest czas od pierwszych chwil po urodzeniu (a może jeszcze przed tym faktem) do ukończenia trzeciego roku życia.

Należy wobec tego kierować dzieckiem tak, aby odbierało nieustrukturowane, nieformalne oddziaływania. Tutaj pole do popisu mają rodzice – dopóki rodzice nie poczują się za to odpowiedzialni ten najważniejszy okres dla rozwoju dziecka zostanie zaprzepaszczony.

Kolejny pod względem ważności, to lata między trzecim a piątym rokiem okres oddziaływań już ustrukturowanych, ale wciąż nieformalnych, realizowanych przez dom rodzinny lub przedszkole. To, czego dziecko uczy się podczas pierwszych pięciu lat życia, tworzy podstawę dla całej późniejszej edukacji, która tradycyjnie rozpoczyna się wraz z przekroczeniem progu przedszkolnej czy szkolnej „zerówki”. Im wcześniej dziecko uzyska tę podstawę, tym więcej skorzysta z późniejszej edukacji i odwrotnie – im później tego dokona, tym gorsze będą dalsze efekty. Po raz drugi nie powtórzy się okazja do nadrobienia tych zaniedbań, a nauczanie w takiej sytuacji będzie miało charakter jedynie wyrównawczy, a nie wzbogacający. (Więcej: Gordon E.E. 1997 Umuzykalnienie niemowląt i małych dzieci)

Fot. Archiwum

Muzyka w okresie prenatalnym oraz do 18 miesiąca życia jest podstawowym bodźcem, stanowi jedną z podstawowych form aktywności dziecka. Mówi się o paraleli uczenia muzyki i uczenia mowy. Początki możemy zaobserwować już w okresie prenatalnym. Płód jest wrażliwy na dźwięki prze cały ostatni trymestr życia prenatalnego. Dowiedziono, iż oddziaływanie wzbogaconego środowiska dźwiękowego stymuluje miejscowy wzrost dendrytów i modyfikuje reaktywność centralnych połączeń słuchowych

(badania Lecanuet J-P., 1996, Prenatal auditory experience, [w:] Musical Beginnings, red. I. Deliege, J. Sloboda, Oxford University Press, Oxford). Im bogatsze w stymulację dźwiękowo-muzyczną i językową będzie środowisko nienarodzonego dziecka, tym bardziej układ nerwowy będzie dostosowany do odbioru, transmisji i przetwarzania takich właśnie bodźców.

Kształcenie muzyczne niemowląt i małych dzieci kształtuje zdolności komunikacyjne – mamy uczestników zajęć umuzykalniających obserwują zwiększoną płynność mowy, lepszą dykcje u swoich dzieci, lecz nie tylko. Maleństwa znacznie łatwiej i na dłuższy czas potrafią się koncentrować, co oczywiście wpływa na ich rozwój intelektualny.

Muzyka to nie tylko warstwa melodyczna, centralne miejsce zajmuje w niej również rytm. Twórca teorii audiacji (kluczowe pojęcie teorii i koncepcji: oznacza umiejętność słuchania i rozumienia dźwięków muzyki podczas słuchania, wykonywania i komponowania oraz improwizowania utworów muzycznych słyszanych w przeszłości lub nie), Edwin Elias Gordon, podkreśla związek między kształceniem tonalnym, rytmicznym i ruchowym. Uzasadnia konieczność doprowadzenia do koordynacji między śpiewaniem, oddychaniem i ruchem. Ćwiczenia ruchowe są wg Gordona próbą zilustrowania własnego poczucia rytmu. Nie jest możliwe dobre wykonanie i rozumienie muzyki bez rozumienia rytmu ciałem. Powołując się na słowa profesora Gordona: najpiękniejszym dziedzictwem, jakie można dać dziecku, jest pozwolenie mu, by szło własną drogą i o własnych siłach, a do tego potrzebna mu jest także koordynacja ruchowa.

Kilka słów o twórcy teorii sekwencyjnego uczenia się muzyki:

Profesor Edwin Elias Gordon (University of Carolina w stanie Kolumbia) to muzyk jazzowy, pedagog, psycholog muzyki. Jest znanym badaczem, autorem licznych publikacji, testów uzdolnień muzycznych i książek, redaktorem wydań zbiorowych. Od 1979 r. do 1995 r. był związany z Katedrą Badań Muzyczno-edukacyjnych im. Carla E. Seashore’a na uniwersytecie Temple w Filadelfii. Uzyskał tam wiele prestiżowych nagród. Koncepcja prof. E.E. Gordona, popartą badaniami empirycznymi, spotkała się z dużym zainteresowaniem specjalistów na całym świecie. Jest nowatorską, pionierską propozycją rozwiązań praktycznych dla edukacji muzyczniej.

Kluczowymi pojęciami w teorii prof. E.E. Gordona obok audiacji są: sekwencja – uczenie muzyki w kontekście tzn. pełnymi zdaniami logicznymi, a nie oderwanymi słowami oraz różnicowanie, czyli pokazywanie całego spektrum stylów, temp, skal i ich kontekstów harmonicznych, czy różnych metrum a w następnej kolejności wnioskowanie, co jest takie samo, co różne, a co podobne. Na tej zasadzie odbywa się większość procesów pamięciowych człowieka - aby zapamiętać jak wygląda kolor biały najlepiej poznać całą paletę barw, które uwypuklą specyfikę.

W teorii uczenia się muzyki, co jest podkreślone w samej nazwie, najważniejszy jest proces uczenia, a nie technika, którą stosują nauczyciele. Aby w pełni wykształcić muzyka (choć nie jest to istotą teorii) należy mu umożliwić samorealizację, samodzielność w rozumieniu, tworzeniu i wykonywaniu muzyki. Wystarczy go/ją wyposażyć w niezbędne elementy: słowniki muzyczny, rytmiczny, słownik czytania i pisania. Reszta jest już jego/jej rolą.

Teoria nie ma na celu kształcenie muzyków, tylko myślących, świadomych muzycznie ludzi, potrafiących czerpać radość ze słuchania i kontaktu z muzyką.