Stres przed pierwszym dniem w szkole

Zgodnie z powszechną opinią, pierwszy dzień szkoły okazuje się być bardziej traumatycznym doświadczeniem dla matek, niż dla ich dzieci. Tymczasem najnowsze badania dowodzą, że poziom strachu i niepokoju, jakie odczuwają dzieci przed nieuchronnie zbliżającym się Wielkim Dniem, znacznie przekracza dotychczasowe założenia.

Warto jednak zaznaczyć, że emocje i napięcie towarzyszące rozpoczęciu szkoły są zjawiskiem normalnym. W większości przypadków stres ma bowiem charakter twórczy, potrzebny jest dzieciom do sprostania wyzwaniom w nowej klasie. Stres narasta szczególnie u tych dzieci, które nie radziły sobie z wymaganiami w poprzedniej klasie. Negatywnie na napięcie związane w pierwszym dniem szkoły mogą wpływać rodzice, opowiadający o szkolnych trudnościach.

Podczas gdy rodzice przygotowują się do wysłania po raz pierwszy swoich dzieci do szkoły, naukowcy informują, że już trzylatki wykazują oznaki stresu. Napięcie pojawia się na wiele miesięcy przed rozpoczęciem zajęć w przedszkolu.

Już na 6 miesięcy przed pierwszym dniem w szkole, badacze stwierdzili u dzieci podwyższony poziom kortyzolu, nazywanego także hormonem stresu. Poziom kortyzolu znacząco wzrasta wraz z rozpoczęciem zajęć w szkole i nieoczekiwanie, okazuje się być znacznie wyższy u uczniów ekstrawertycznych.

Naukowcy z Uniwersytetu w Bath postanowili zbadać, jak dzieci o różnych temperamentach radzą sobie ze stresem towarzyszącym rozpoczęciu szkoły. Wykonali więc u dzieci pomiary kortyzolu na 3 do 6 miesięcy przed 1 września, aby sprawdzić zwykły poziom tego hormonu u poszczególnych dzieci. Ku ich zaskoczeniu, okazało się, że poziom kortyzolu już wtedy był bardzo wysoki.

Naukowcy upatrują przyczyn takiej sytuacji w strachu przed czekającą dzieci zmianą otoczenia oraz w lękach związanych z zawieraniem nowych znajomości. Część winy mogą ponosić także rodzice, którzy przenoszą na dzieci własne obawy.

Wraz z rozpoczęciem szkoły, ostrożni i bojaźliwi uczniowie wykazywali niższy poziom stresu, niż ich bardziej przebojowi koledzy i koleżanki.

Wyniki naszych badań sugerują, że poziom stresu przed rozpoczęciem szkoły zaczyna wzrastać znacznie wcześniej, niż się spodziewaliśmy – twierdzi Julie Turner-Cobb, starszy wykładowca psychologii zdrowia, która przewodniczyła zespołowi naukowców. Bardziej ekstrawertyczne dzieci wykazywały znacznie wyższy poziom kortyzolu, który wcale nie opadał po inauguracji roku szkolnego. Przypuszczalnie działo się tak dlatego, bo impulsywne usposobienie tych dzieci sprawia, że już na początku szkoły wchodzą w wiele konfrontacyjnych sytuacji.

Stres, jakiego doświadczają dzieci, wydaje się również znajdować swoje odzwierciedlenie w ich zachorowalności. Znacznie podwyższony poziom kortyzolu może niekorzystnie wpływać na system immunologiczny człowieka, zwiększając jego podatność na choroby. Jednak naukowcy odkryli, że dzieci z wysokim poziomem hormonu stresu w momencie rozpoczęcia szkoły, były mniej podatne na przeziębienia w ciągu następnych 6 miesięcy po jej rozpoczęciu, co przekładało się na krótsze okresy zwolnień lekarskich.

Takie dzieci częściej zapadały na różne choroby podczas wakacji, niż w roku szkolnym. To skłania nas do wniosku, że przynajmniej przez krótki czas podwyższony poziom stresu może chronić człowieka przed przeziębieniami i grypą – dodaje dr Turner-Cobb. W przypadku większości dzieci poziom stresu opadł znacznie w ciągu 6 miesięcy od rozpoczęcia roku szkolnego, co oznacza, że prawidłowo przystosowały się do szkolnego otoczenia.

Jednak niektóre dzieci w tym samym okresie wciąż wykazywały wysoki poziom kortyzolu, czyli odczuwały stres znacznie dłużej. Dzieci o wyższym poziomie kortyzolu po 6 miesiącach należały do grupy ekstrawertyków. W trakcie badań, wielu z nich zaczynało funkcjonować w coraz większej towarzyskiej izolacji, być może dlatego, że ich koledzy stracili cierpliwość do ich nadaktywnych zachowań.

Badanie objęło 105 dzieci z klas zerowych. Rodzice wypełnili wiele kwestionariuszy oraz dostarczyli naukowcom próbki śliny swoich dzieci przed, w trakcie i po pierwszym dniu szkoły.

Rodzice prowadzili również dzienniki, w których opisywali stan zdrowia dzieci, a nauczyciele wypełnili kwestionariusze dotyczące zachowania i usposobienia swoich uczniów.

Dr Turner-Cobb twierdzi, że krótkotrwały stres towarzyszący rozpoczęciu szkoły jest naturalnym odruchem i pomoże dzieciom radzić sobie z nowymi i potencjalnie groźnymi sytuacjami w ich dalszym życiu.

Autor: Nicola Woolcock

Źródło: „The Times”, za: onet.pl